زمان تعویض زنجیر زیربندی بیل مکانیکی چه زمانی است؟

به گزارش اکو اقتصاد، زنجیر زیربندی بیل مکانیکی از حیاتی‌ترین بخش‌های این ماشین سنگین به شمار می‌رود و تأمین کننده بخش عمده‌ای از نیروی حرکتی و پایداری تجهیزات است. کیفیت و سلامت زنجیر نقش مستقیمی در عملکرد، بهره‌وری و افزایش عمر دیگر قطعات زیربندی ماشین آلات راهسازی دارد. استفاده از زنجیر فرسوده یا معیوب ، نه تنها موجب کاهش کارایی کلی بیل مکانیکی می‌شود، بلکه می‌تواند خرابی‌های جدی‌تر و هزینه‌بر در پی داشته باشد. اما سؤال اصلی این است: چه زمانی باید نسبت به تعویض زنجیر زیربندی بیل مکانیکی اقدام کنیم؟در این مقاله به این سوال پاسخ خواهیم داد.

اهمیت زنجیر زیربندی بیل مکانیکی

زنجیر زیربندی بیل مکانیکی وظیفه انتقال نیرو از موتور به سطح زمین را بر عهده دارد. این زنجیرها وظیفه تحمل بارهای سنگین و شرایط کاری دشوار را دارند. در واقع، استهلاک طبیعی زنجیر به تدریج باعث کاهش قابلیت اطمینان دستگاه خواهد شد. به همین دلیل، دانستن زمان مناسب تعویض زنجیر زیربندی می‌تواند از ایجاد خسارت‌های بیشتر جلوگیری نماید.

علائم و نشانه‌های زمان تعویض زنجیر زیربندی بیل مکانیکی

در این بخش از مطلب به علائم و نشانه‌های زمان تعویض زنجیر زیربندی بیل مکانیکی پرداخته ایم:

۱. افزایش لقی یا شلی زنجیر

اگر زنجیر زیربندی شل شده و با تنظیم پیچ لقی نیز قابل کنترل نباشد، یعنی طول زنجیر با کش آمدن پین و بوش‌ها افزایش یافته است. در این حالت، زنجیر مدام از روی اسپراکت در می‌رود و امکان پریدن یا گیر کردن آن بیشتر می‌شود. شلی زیاد می‌تواند باعث سقوط یا گیر کردن زنجیر شده و خسارت زیادی به سایر قطعات زیربندی وارد کند.

علت: سائیدگی بین پین و بوش، فرسودگی قطعات داخلی و افزایش فاصله میان مفصل‌ها.

۲. سائیدگی یا شکستگی پین و بوش

پین‌ها و بوش‌ها هسته‌های اصلی زنجیر هستند. با گذر زمان و استفاده مکرر، سطح بوش ساییده می‌شود و تراکم فلز آن کاهش پیدا می‌کند. گاهی شستگی یا حتی ترک بوش‌ها نیز قابل مشاهده است. فرسودگی شدید این قطعات، ایجاد لقی، افزایش آلودگی صوتی و احتمال پریدن زنجیر را به همراه دارد.

علت: کارکرد طولانی، عدم روغن کاری مناسب، کار در محیط‌های خشک و سنگلاخی.

۳. شنیده شدن صدای غیرعادی

صدای زوزه، تق‌تق، و ضربه غیرمعمول از قسمت زیربندی دستگاه هنگام حرکت، اغلب از نشانه های خرابی یا فرسودگی زنجیر است. بی‌توجهی به این علامت می‌تواند به شکستن ناگهانی زنجیر یا حتی آسیب به دنده اسپراکت ها، رولیک ها و موتور منجر شود.

علت: تاب خوردن یا خوردگی و شل شدن زنجیر، سائیدگی قطعات متحرک.

۴. حرکت ناهماهنگ (تیک‌تاک یا جهش ناگهانی)

اگر بیل مکانیکی هنگام حرکت ناگهان به جلو پرت می‌شود یا به‌شکل منقطع حرکت می‌کند، معمولاً زنجیر دچار گیرکردگی یا خوردگی است. این مشکل روی کنترل دستگاه تأثیر می‌گذارد و ایمنی کار را کاهش می دهد.

علت: وجود برجستگی یا فرورفتگی غیرطبیعی روی زنجیر، پین‌ها یا بوش‌های آسیب دیده.

۵. سایش غیرطبیعی دنده‌ اسپراکت ها و رولیک ها

اگر دنده اسپراکت ها (چرخ زنجیر) یا رولیک ها زودتر از حد معمول ساییده می‌شوند یا شکل آن‌ها تغییر ‌یافته است، به احتمالا قوی عمر مفیدی که برای زنجیر در نظر گرفته شده به پایان رسیده است؛این سایش زودهنگام ممکن است باعث نیاز به تعویض سریع دنده اسپراکت هم شود.

علت: تماس نامناسب زنجیر فرسوده با سایر قطعات، عدم تعویض به موقع زنجیر.

۶. افزایش مصرف سوخت و کاهش کارایی بیل مکانیکی

هرچه زنجیر فرسوده‌تر باشد، اصطکاک و مقاومت حرکت افزایش می‌یابد و این یعنی موتور باید بیشتر کار کند و سوخت بیشتری مصرف نماید. این وضعیت منجر به افزایش هزینه‌های بهره‌برداری و کاهش عمر سایر قطعات حیاتی خواهد شد.

علت: گیر کردن یا خشکی مفاصل زنجیر، مقاومت بالا به علت خوردگی و خرابی.

۷. شکست و ترک‌خوردگی قطعات زنجیر

شکست هر یک از قطعات (پلیت، پین، بوش یا بست زنجیر) یا وجود ترک‌های سطحی، نشانه‌ای جدی مبنی بر نیاز فوری به تعویض است. این وضعیت خطر شکستگی کامل زنجیر و خواب طولانی دستگاه در کارگاه را در پی دارد.

علت: ضربه شدید، بارگذاری مازاد، یا پایان عمر مفید زنجیر.

۸. تغییر شکل یا کج شدن زنجیر

زنجیر ممکن است از مسیر صحیح خود خارج شود یا ردپای زنجیر روی خاک غیرمنظم باشد. این مورد نشانه‌ی شکل‌پذیری نامطلوب زنجیر یا خم شدن اجزا است. زنجیر کج شده می‌تواند دستگاه را از کار بیندازد، و گاهاً باعث گیر کردن در زمین می‌شود.

علت: فشار بیش‌ از حد به یک سمت، بارگذاری غیراستاندارد، یا آسیب ناشی از راه رفتن روی سنگ و اجسام سخت.

بررسی دوره‌ای و نگهداری زنجیر زیربندی بیل مکانیکی

نگهداری درست از زنجیر زیربندی بیل مکانیکی تاثیر مستقیمی بر کارایی، دوام و ایمنی ماشین دارد. رعایت برنامه‌های بازدید دوره‌ای و توجه به اصول سرویس و مراقبت باعث جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی و هزینه‌های سنگین تعمیر یا تعویض قطعات می‌شود. در ادامه، مراحل و نکات مهم نگهداری و بررسی دوره‌ای آورده شده است:

۱. بازرسی ظاهری روزانه

قبل از شروع به کار با دستگاه، زنجیر زیربندی باید از نظر ظاهری به دقت بررسی شود.

موارد بررسی:

• وجود شکستگی، ترک‌خوردگی، یا تابیدگی در زنجیر و اجزای آن

• جمع شدن گل و سنگریزه بین پین و بوش یا زیر رولیک ها

• سایش‌های غیرطبیعی یا نقاط براق که بیشتر ساییده شده‌اند

• وضعیت صحیح قرارگیری زنجیر روی اسپراکت و رولیک ها

۲. بررسی و تنظیم لقی (فشردگی و سستی) زنجیر

محکم یا شل بودن بیش از حد زنجیر باعث افزایش استهلاک یا حتی پارگی زنجیر می‌شود. طبق دفترچه راهنمای هر بیل مکانیکی، مقدار استاندارد لقی را اندازه‌گیری و با ابزار مخصوص (پیچ تنظیم لقی) آن را تنظیم کنید. بعد از کار در گل، ماسه یا برف، حتما لقی کنترل شود.

۳. تمیزکاری منظم

گل، خاک، سنگ و سایر اجرام خارجی جمع شده در زنجیر، مهم‌ترین عامل افزایش استهلاک هستند.

راهکارها:

• شست‌وشوی قطعات زیربندی در پایان هر شیفت کاری با آب پرفشار یا باد

• پاکسازی کامل گل و مواد چسبیده قبل از خشک شدن

• پاکسازی بخش داخلی اطراف رولیک و دنده اسپراکت ها

۴. روغن‌کاری و گريس‌کاری دوره‌ای

همه قطعات متحرک از جمله پین‌ها و بوش‌های زنجیر نیاز به روانکاری منظم دارند تا سایش کاهش یابد.

نکات کاربردی:

• استفاده از گریس استاندارد و مرغوب مخصوص زیربندی ماشین‌آلات سنگین

• توجه به افزایش صدای زنجیر که معمولاً نشان‌دهنده خشکی مفاصل است

• چک کردن آب‌بندی نقاط گریس‌پذیر (در برخی مدل‌ها، وجود نشت گریس نشانه خرابی آب‌بندی و نیاز به تعمیر است)

۵. بررسی سلامت دنده اسپراکت و رولیک ها

سایش بیش از حد یا تغییر شکل دنده‌های اسپراکت و رولرها می‌تواند فشار اضافه به زنجیر وارد کند و عمر آن را بشدت کاهش دهد. هرچند وقت یک بار اسپراکت‌ها و رولرها را بازرسی کنید و نسبت به تعویض به موقع رولیک یا دنده اسپراکت‌های فرسوده اقدام نمایید.

۶. بررسی کشیدگی زنجیر و سایش پین و بوش‌ها

با گذشت زمان، طول زنجیر کش می‌آید و پل‌های اتصال پین و بوش ساییده می‌شوند.

نکته: اگر کشیدگی زنجیر از حد مجاز کارخانه عبور کند (که معمولاً با ابزار مخصوص یا خط‌کش قابل اندازه‌گیری است)، لازم است زنجیر تعویض شود تا فشار وارده به موتور و قطعات مرتبط افزایش نیابد.

۷. کنترل وزن و بار مجاز حین کار

بیش‌بارگذاری بیل مکانیکی، مخصوصاً روی زمین‌های سنگلاخی، فشار مستقیم به زنجیر زیربندی وارد می کند و باعث سایش سریع‌تر می‌شود. از بلند کردن اشیای سنگین‌تر از ظرفیت حداکثری دستگاه خودداری کنید و طوری رانندگی کنید که فشار ناگهانی و یک‌طرفه به زیر بندی وارد نشود.

۸. رانندگی صحیح و آموزش اپراتور

شرح: نحوه کار اپراتور تاثیر بسزایی بر عمر زنجیر زیربندی دارد. رانندگی با دور بالا، شتاب ناگهانی، گردش با زاویه زیاد یا حرکت طولانی(بی جهت) رو به عقب، بیخودی زنجیر را فرسوده می‌کند. اپراتورهای ماشین را با اصول کاربردی و نگهداری صحیح آموزش دهید.

۹. ثبت سوابق سرویس و تعمیرات

شرح: ثبت دقیق زمان سرویس‌ها، تعداد ساعت کارکرد زنجیر و جزئیات تعویض قطعات کمک می‌کند تا برنامه نگهداری منظم و پیش‌گیرانه داشته باشید. استفاده از دفترچه یا نرم‌افزار مخصوص مدیریت ماشین‌آلات توصیه می‌شود.

عوامل تأثیرگذار بر زمان تعویض زنجیر زیربندی

• نوع پروژه و بار وارده: پروژه‌های معدنی یا خاک‌برداری سنگین باعث استهلاک سریع‌تر زنجیر می‌شوند.

• کیفیت زنجیر زیربندی بیل مکانیکی: استفاده از زنجیرهای اورجینال و باکیفیت، عمر بیشتری را تضمین می‌کند.

• شرایط آب و هوایی و محیطی: مواد معدنی با واکنش پذیری بالا،گل و لای، سنگریزه و آب، استهلاک زنجیر را افزایش می‌دهد.

• نحوه رانندگی اپراتور: استفاده صحیح از دستگاه و رعایت نکردن نکات و اصول فنی باعث کاهش خرابی قطعات زیربندی می شود .

چه زمانی باید زنجیر زیربندی بیل مکانیکی را قطعاً تعویض کنیم؟

• زمانی که تنظیمات لقی دیگر پاسخگو نیست و زنجیر دائم شل می‌شود.

• بوش‌ها و پین‌ها به شدت سائیده یا شکننده شده‌اند.

• صدای غیرعادی یا ضربه در هنگام حرکت ایجاد می‌شود.

• عمر توصیه‌شده توسط تولیدکننده (ساعت کارکرد مشخص) سپری شده است.

• شکست یا ترک‌خوردگی در قطعات مشاهده می‌شود.

• سایش بیش از حد در دنده اسپراکت و رولیک ها نمایان است.

تهیه قطعات زیربندی باکیفیت و اورجینال از نماینده انحصاری قطعات زیربندی ITM و BYG اسپانیا

در بازار قطعات زیربندی، برندهای مختلفی وجود دارند که هر کدام دارای ویژگی‌ها و کیفیت‌های متفاوتی هستند. انتخاب برند مناسب و تأمین قطعات اصلی، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در این میان، وجود نماینده انحصاری قطعات زیربندی معتبر جهانی همچون برندهای ITM و BYG می‌تواند خیال مشتریان را از بابت کیفیت و اصالت قطعات راحت کند.

شرکت ITM یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کمپانی‌های تولید قطعات زیربندی ماشین‌آلات در ایتالیا محسوب می‌شود. این شرکت با بیش از ۶۰ سال تجربه، نوآوری و به‌کارگیری به‌روزترین فناوری‌های مهندسی، توانسته است محصولات خود را با بالاترین کیفیت و دوام به بازار جهانی عرضه کند. شرکت همیار تجارت فرتاک به‌عنوان نمایندگی انحصاری ITM در ایران، آماده ارائه قطعات اورجینال زیربندی شامل زنجیر کامل، زنجیر کفشک، دنده اسپراکت و کفشک‌ها برای انواع بلدوزر، بیل مکانیکی و شاول‌های غول‌پیکر معدنی است. تمامی محصولات ITM با ۴ تا ۶ هزار ساعت گارانتی تعویض ارائه می‌شوند که این امر نشان‌دهنده اعتماد ITM به کیفیت بالای محصولات خود است.

شرکت BYG اسپانیا، یکی از برندهای پیشرو در تولید انواع قطعات GET (Ground Engaging Tools) شامل تیغه، گوشه تیغه، ناخن، ریپر و… می‌باشد. BYG با بهره‌گیری از فولاد پرآلیاژ با درصد کربن بالا، توانسته قطعاتی با مقاومت و استحکام بالا تولید کند. این ویژگی‌ها در کنار مهندسی پیشرفته، تکنولوژی روز و تجربه بالای متخصصین این شرکت، سبب شده تا BYG در بین معتبرترین تولیدکنندگان قطعات GET در جهان قرار گیرد. شرکت همیار تجارت فرتاک به عنوان نمایندگی انحصاری قطعات BYG در ایران، اقدام به عرضه مستقیم قطعات زیر بندی BYG شامل ناخن، تیغه، گوشه، ریپر و سایر تجهیزات GET نموده و آماده ارائه خدمات به مشتریان گرامی در سراسر کشور می‌باشد.

جمع‌بندی و توصیه فنی

استفاده از زنجیر زیربندی بیل مکانیکی سالم و باکیفیت، مستقیماً روی عملکرد، ایمنی و عمر دستگاه تأثیرگذار است. بازرسی‌های منظم و توجه به هریک از نشانه‌های ذکرشده، ضامن پیشگیری از خسارت‌های سنگین و طولانی شدن عمر ماشین‌آلات شما خواهد شد.توجه کافی به نشانه‌های فرسودگی و انجام سرویس‌های منظم، به صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیرات سنگین و کاهش توقفات پروژه کمک می‌کند. تهیه زنجیر زیربندی بیل مکانیکی باکیفیت از برندهای معتبر و رعایت دستورالعمل‌های نگهداری، ضامن عمر بالاتر زیربندی ماشین خواهد بود. همیشه به علائم بصری و رفتاری دستگاه توجه نمایید و در صورت مشاهده هرگونه علامت هشداردهنده، تعویض زنجیر زیربندی را بدون تأخیر انجام دهید.