به گزارش اکو اقتصاد، طرح محدودیت تردد خودروها بر اساس شماره پلاک، مشهور به «زوج و فرد»، قرار است از تا پایان سال اجرایی شود. مسئولان شهری هدف از این طرح را کاهش ترافیک و آلودگی هوا اعلام کردهاند، اما کارشناسان و شهروندان به پیامدهای واقعی آن با دید انتقادی نگاه میکنند. بررسیها نشان میدهد که این تصمیم نه تنها ممکن است مشکلات ترافیکی را حل نکند، بلکه گروههایی از جامعه از آن سود خواهند برد، در حالی که شهروندان عادی با محدودیت و هزینه مواجه میشوند.
سود اصلی نصیب چه کسانی میشود؟
یکی از مهمترین پیامدهای طرح زوج و فرد، افزایش درآمد برخی نهادها و بخشهای اقتصادی است. گزارشها نشان میدهد که فروش مجوزهای دور زدن محدودیت، پارکینگها و سرویسهای حملونقل خصوصی افزایش خواهد یافت. شرکتهای تاکسی اینترنتی و بخش اجاره خودرو، از محدودیت تردد به نفع خود بهرهبرداری میکنند و مسلماً کسانی که خودروهای دوم دارند یا امکان تغییر پلاک موقت دارند، عملاً محدودیتی احساس نخواهند کرد.
در حالی که خانوادههای متوسط و کمدرآمد که فقط یک خودرو دارند، باید برای رفتوآمد خود برنامهریزی بیشتری انجام دهند یا از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند، بخش خصوصی فرصت کسب درآمد از افزایش تقاضا برای جایگزینهای حملونقل پیدا میکند. به عبارت دیگر، طرحی که ظاهراً برای رفاه عمومی طراحی شده، در عمل نابرابری اقتصادی را تشدید میکند.
چرا راه بهتر اجرا نمیشود؟
سوال مهم این است که اگر هدف کاهش ترافیک و آلودگی است، چرا راههای مؤثرتر و پایدارتر انتخاب نمیشود؟ محدودیت زوج و فرد یک راهکار کوتاهمدت و سطحی است و اثرات پایدار نخواهد داشت. جایگزینهایی مانند: تقویت و توسعه حملونقل عمومی، افزایش خطوط مترو و اتوبوس برقی، تشویق به خودروهای برقی و اشتراکی و بهینهسازی شبکه ترافیکی و کاهش گرههای شهری میتوانند نتایج پایدارتر و عادلانهتری داشته باشند. اما این گزینهها نیازمند سرمایهگذاری بلندمدت، مدیریت پیچیده و تغییر فرهنگ شهری است؛ در حالی که طرح زوج و فرد میتواند سریع اجرا شود و به نفع برخی نهادها درآمدزایی کوتاهمدت ایجاد کند.
پیامدهای اجتماعی و روانی
محدودیتهای زوج و فرد، علاوه بر اثر اقتصادی، اثر اجتماعی و روانی نیز دارد. شهروندان به ویژه کسانی که برای کار، تحصیل یا امور روزمره به خودرو نیاز دارند، با استرس برنامهریزی و محدودیت مواجه میشوند. این موضوع ممکن است باعث افزایش ترافیک در ساعات غیرمجاز، دور زدن قانون و حتی رفتارهای پرخطر رانندگی شود.
طرح زوج و فرد، اگرچه با هدف کاهش ترافیک و آلودگی طراحی شده، اما در عمل گروههای خاصی از جامعه را منتفع کرده و شهروندان عادی را با محدودیت مواجه میکند. سوال این است که آیا سیاستگذاران حاضر به انتخاب راهکارهای پایدار و عدالتمحور هستند، یا به دنبال راههای کوتاهمدت با سود اقتصادی برای برخی نهادها میباشند؟
با توجه به پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی، کارشناسان معتقدند اجرای محدودیتها بدون اصلاحات زیرساختی و حملونقل عمومی، تنها یک راهکار موقتی و نابرابر خواهد بود و شهروندان مجبور به پرداخت هزینه اجتماعی و اقتصادی آن خواهند شد.