به گزارش اکو اقتصاد، جنگ اوکراین یکی از بحرانی‌ترین رخدادهای ژئوپولیتیکی دهه اخیر بوده که تأثیرات گسترده‌ای بر امنیت اروپا و نظم جهانی داشته است.
با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 آمریکا، برخی تحلیل‌ها مدعی‌اند که سیاست‌های او می‌تواند به آتش‌بس یا پایان جنگ در اوکراین منجر شود اما، آیا این تحلیل واقع‌بینانه است؟ و آیا اروپا به‌عنوان یک بازیگر کلیدی، از این روند استقبال خواهد کرد؟ برای پاسخ به این پرسش، باید نقش اتحادیه اروپا، راهبردهای اوکراین و رویکرد احتمالی ترامپ را بررسی کرد.
راهبرد اروپا در قبال جنگ اوکراین
اتحادیه اروپا در طول جنگ اوکراین، نقش پررنگی در حمایت نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک از کی‌یف ایفا کرده است، این حمایت بر دو اصل اساسی استوار بوده است:
نخست امنیت اروپا؛ کشورهای اروپایی جنگ اوکراین را تهدیدی مستقیم علیه امنیت جمعی خود می‌دانند. موفقیت روسیه در اوکراین می‌تواند خطر گسترش نفوذ و اقدامات نظامی مسکو در دیگر مناطق اروپای شرقی را افزایش دهد.
دوم حفظ نظم بین‌المللی؛ اروپا به‌شدت به قوانین بین‌المللی و حاکمیت کشورها پایبند است و اشغال بخشی از خاک اوکراین توسط روسیه، به‌مثابه تهدیدی علیه این اصول تلقی می‌شود، بنابراین، سیاست کلی اتحادیه اروپا به‌گونه‌ای طراحی شده است که تا زمان حصول یک توافق صلح که از نظر آن عادلانه باشد، از اوکراین حمایت کند، این حمایت گسترده باعث شده است حتی در صورت کاهش تعهدات آمریکا، اروپا بتواند به‌طور مستقل از کی‌یف حمایت کند.
ترامپ و تغییر احتمالی رویکرد آمریکا
بازگشت ترامپ به قدرت، تغییرات قابل‌توجهی در سیاست خارجی ایالات متحده ایجاد خواهد کرد. ترامپ پیش‌تر، ناتو و اتحادیه اروپا را به وابستگی بیش‌ازحد به آمریکا متهم کرده و بارها خواستار کاهش تعهدات واشنگتن در قبال اروپا شده است.
با ریاست مجدد او بر کاخ سفید احتمال دارد نخست کاهش کمک‌های نظامی و مالی به اوکراین را شاهد باشیم. ترامپ ممکن است ادامه جنگ را مسئله‌ای پرهزینه و کم‌فایده برای منافع مستقیم آمریکا بداند و خواستار تمرکز بر اولویت‌های داخلی شود.
دوم فشار برای آتش‌بس را دنبال کند، ترامپ به‌دلیل سابقه رویکرد معامله‌گرایانه خود، ممکن است اوکراین را به پذیرش آتش‌بس و حتی امتیازدهی به روسیه تشویق کند که این سیاست می‌تواند باعث تغییر فضای دیپلماتیک شود، اما به‌معنای پایان فوری جنگ نخواهد بود.
واکنش اروپا به تغییر سیاست آمریکا
اگر ترامپ رویکردی انزواگرایانه‌تر در قبال اوکراین اتخاذ کند، اروپا با سه گزینه روبه‌رو خواهد شد:
نخست، ادامه حمایت مستقل از اوکراین؛ کشورهای بزرگ اروپایی مانند آلمان و فرانسه به‌‌احتمال زیاد تلاش خواهند کرد با افزایش کمک‌های خود جای خالی آمریکا را پر کنند، این مسئله می‌تواند فشار اقتصادی بیشتری به این کشورها وارد کند، اما وابستگی به امنیت جمعی باعث می‌شود آن‌ها از این مسئولیت شانه خالی نکنند.
دوم، تشویق به مذاکرات صلح؛ برخی کشورهای اروپایی که تحت تأثیر پیامدهای اقتصادی جنگ (مانند افزایش قیمت انرژی و کاهش رشد اقتصادی) قرار گرفته‌اند، ممکن است از سیاست ترامپ برای فشار به آتش‌بس حمایت کنند.
سوم، تقویت سیاست دفاعی اروپا؛ خروج احتمالی آمریکا از حمایت مستقیم از اوکراین می‌تواند اتحادیه اروپا را به‌سوی تقویت ظرفیت‌های دفاعی و ایجاد یک سیاست امنیتی مستقل‌تر سوق دهد.
آیا اوکراین به‌سمت آتش‌بس می‌رود؟
یکی از عوامل مهم در این معادله، تصمیم‌گیری خود اوکراین است. اگرچه ترامپ ممکن است کی‌یف را تحت‌فشار قرار دهد، اما تصمیم‌گیری درباره پذیرش یا رد آتش‌بس، به دولت اوکراین و مردم آن وابسته خواهد بود.
ملاحظات اوکراین؛ برای اوکراین، پذیرش آتش‌بس به‌معنای پذیرش وضعیت موجود در میدان جنگ است. اگر این وضعیت به‌نفع روسیه باشد (مانند کنترل کریمه و بخش‌هایی از دونباس در شرق)، دولت زلنسکی ممکن است از پذیرش چنین توافقی خودداری کند.
نقش اروپا؛ اروپا می‌تواند به‌عنوان یک میانجی در مذاکرات صلح نقش‌آفرینی کند، اما تا زمانی که اوکراین خود به توافق نرسد، اتحادیه اروپا نیز تمایلی به تحمیل راه‌حل‌های دیپلماتیک نخواهد داشت.
چشم‌انداز پایان جنگ با توجه به پیچیدگی جنگ اوکراین
حتی اگر ترامپ فشارهایی برای آتش‌بس اعمال کند، پایان واقعی جنگ همچنان دور از دسترس خواهد بود، برخی دلایل این امر عبارتند از:
اختلافات ارضی؛ روسیه و اوکراین هنوز هیچ توافقی بر سر مناطق اشغالی ندارند و هیچ‌کدام حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خود نیستند.
نگرانی‌های امنیتی اروپا؛ اروپا نگران پیامدهای هرگونه توافق ناعادلانه است که ممکن است به روسیه اجازه دهد اقدامات مشابهی در آینده انجام دهد.
تعهد اروپا به اوکراین؛ حتی اگر آمریکا حمایت خود را کاهش دهد، اروپا به‌دلیل منافع امنیتی و اخلاقی، به حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد.
به‌طورکلی با بازگشت ترامپ به کاخ سفید احتمالاً سیاست آمریکا در قبال جنگ اوکراین تغییر خواهد کرد و ممکن است فشارهایی برای آتش‌بس اعمال شود، اما این تغییر به‌معنای پایان قطعی جنگ نخواهد بود، زیرا عوامل دیگری مانند اختلافات ارضی، راهبردهای اروپا و مقاومت اوکراین همچنان تعیین‌کننده هستند.
اتحادیه اروپا به‌عنوان یک بازیگر کلیدی، نه‌تنها تلاش خواهد کرد استقلال خود را در حمایت از اوکراین حفظ کند، بلکه از هرگونه توافقی که امنیت منطقه را به خطر بیندازد، اجتناب خواهد کرد، بنابراین، پایان جنگ اوکراین همچنان به ترکیبی از اراده سیاسی، تغییرات میدانی و توافقات دیپلماتیک پیچیده وابسته است.
نویسنده: معصومه محمدی، کارشناس مسائل اوراسیا