بورس در دوراهی ابهام و انتظار

به گزارش اکو اقتصاد، بازار سرمایه در آخرین روزهای آبان ۱۴۰۴ حال‌وهوایی مبهم و کم‌جان دارد؛ نه توان ریزش جدی در آن دیده می‌شود و نه نشانه‌ای از آغاز یک روند صعودی پرقدرت. آنچه این روزها بیش از همه در تابلو معاملات خودنمایی می‌کند، کاهش محسوس عمق بازار و افزایش وزن رفتارهای هیجانی و کوتاه‌مدت است؛ رفتاری که به محض انتشار شایعه یا خبری نیم‌بند، صف‌های خرید را شکل می‌دهد و چند دقیقه بعد همان صف‌ها را به فشار فروش تبدیل می‌کند. فعالان بازار این وضعیت را «انتظار برای یک علامت تعیین‌کننده» توصیف می‌کنند؛ علامتی که تکلیف مسیر آینده را روشن کند.

بازاری که نمی‌ریزد، اما رشد هم نمی‌کند

معاملات سه‌شنبه ۲۷ آبان نیز در امتداد همین وضعیت آغاز شد؛ بازاری محتاط، کم‌معامله و مردد که با وجود برخی خبرهای مثبت، نشانی از جهش قیمتی نشان نمی‌دهد. اینکه بازار با وجود اخبار منفی، حاضر به رها کردن سطوح فعلی نیست، نشانه‌ای از ارزندگی قیمت‌هاست؛ اما در مقابل، گردش ضعیف نقدینگی هم روشن می‌کند که بخش زیادی از سرمایه‌گذاران ترجیح داده‌اند دست روی دست بگذارند و تنها نظاره‌گر باشند.

گمانه‌زنی‌ها درباره سیاست ارزی و احتمال انتقال بخشی از ارز صادراتی فولادی‌ها و معدنی‌ها به تالار دوم، از جمله موضوعاتی است که امروز در محافل بورسی پررنگ شده است. برخی منابع از نهایی‌شدن توافق نسبی وزارت صمت و بانک مرکزی در این زمینه خبر می‌دهند؛ موضوعی که در صورت تحقق، می‌تواند یکی از گره‌های سیاستی بازار را باز کند.

رفتار عجیب بازار؛ دستکاری یا کم‌عمقی؟

در دو ماه گذشته بارها شاهد بوده‌ایم که بازار ظرف چند دقیقه مسیر خود را تغییر داده است. روزی از محدوده صفر تابلو تا صف خرید پیش می‌رود و روز دیگر تنها در چند دقیقه از صف خرید به عرضه سنگین سقوط می‌کند. این وضعیت بسیاری از سهامداران را به سمت تئوری‌های دستکاری و دخالت‌های پشت‌پرده سوق داده است؛ اما تحلیلگران باتجربه معتقدند ماجرا پیچیده‌تر از این حرف‌ها نیست.

کاهش عمق بازار، رشد رفتارهای نوسان‌گیرانه، فعالیت روزانه معامله‌گران حقیقی و حتی برخی حقوقی‌ها و صندوق‌ها که برخلاف انتظار رفتاری کوتاه‌مدت پیدا کرده‌اند، از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری این نوسانات تیز و کوتاه است. این گروه‌ها با سرمایه‌ای نه‌چندان سنگین، می‌توانند روند معاملات را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند.

از نگاه تحلیلگران، دلیل این رفتار هیجانی چیزی جز «زخم‌های گذشته» نیست. بسیاری از سرمایه‌گذاران طی سال‌های اخیر بارها زیان‌های سنگین تجربه کرده‌اند و حالا کوچک‌ترین تغییر را سیگنالی برای خروج یا ورود سریع تلقی می‌کنند.

ریسک‌های بیرونی؛ سایه سنگین عدم‌قطعیت

براین اساس، تا زمانی که ابهامات اصلی اقتصاد از جمله سیاست ارزی دولت، وضعیت بودجه ۱۴۰۵، نرخ بهره و تحولات سیاسی روشن نشود، بازار از این چرخه نوسانی خارج نخواهد شد. در حال حاضر چند ریسک مهم بالای سر بازار قرار دارد:

1. نرخ بهره در مرز ۴۰ درصد
   نرخ بازده اوراق دولتی به محدوده ۳۷ درصد رسیده و برخی تحلیل‌ها از عبور آن از ۴۰ درصد در ماه‌های آینده خبر می‌دهند. چنین نرخی جذاب‌ترین رقیب بازار سهام است و نقدینگی بزرگ را به سمت خود می‌کشد.

2. کسری بودجه سنگین دولت
   برآوردها از کسری بودجه حدود ۹۰۰ همت برای امسال و احتمالا بیش از ۱۶۰۰ همت برای سال بعد حکایت دارد. دولت برای جبران این شکاف یا باید اوراق بیشتری بفروشد—که نرخ بهره را بالاتر می‌برد—یا به روش سنتی «کاهش سود شرکت‌ها» متوسل شود؛ هر دو سناریو برای بازار بسیار پرریسک است.

3. ابهام در سیاست انرژی و ارز
   ادامه تخصیص ارز ترجیحی و عدم اصلاح قیمت انرژی شرکت‌ها، فضای تصمیم‌گیری را مبهم و گاه متناقض کرده است. این عدم‌قطعیت مانع ورود پول تازه به بازار می‌شود.

بازار به چه نیاز دارد؟

بازار سرمایه برای خروج از وضعیت فعلی به سه نوع محرک نیاز دارد:

• اصلاح سیاست‌های ارزی و بهره‌ای
  کاهش نرخ بهره یا دست‌کم توقف روند افزایشی آن، می‌تواند دوباره سرمایه را به سمت بورس هدایت کند.

• شفافیت بودجه‌ای و اقتصادی
  هرگونه سیگنال از کنترل کسری بودجه، اصلاح ساختارهای ناکارآمد یا قطع رانت ارزی، به‌شدت بر بازار اثر مثبت خواهد گذاشت.

• اخبار بنیادی قوی از صنایع بزرگ
  انتشار گزارش‌های فصلی مطلوب یا تصمیماتی نظیر اجرای تالار دوم ارزی می‌تواند جهت حرکت بازار را مشخص کند.

توصیه به سهامداران: کمتر تابلو نگاه کنید

برخی تحلیلگران توصیه می‌کنند که سهامداران کمتر به نوسانات روزانه توجه کنند. از نظر آن‌ها، اگر فرد چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی را بسیار منفی نمی‌بیند، بهترین استراتژی در شرایط فعلی تمرکز بر سهام بنیادی و دوری از هیجان‌های روزانه است؛ زیرا در صورت آغاز رالی جدید، همین سهام ارزنده نخستین گروه‌هایی خواهند بود که رشد می‌کنند.

نرخ بهره؛ بزرگ‌ترین دشمن امروز بازار

در پایان باید تأکید کرد که خطر اصلی بازار سهام نه دستکاری، نه شایعات و نه هیجانات کوتاه‌مدت، بلکه نرخ بهره ۴۰ درصدی است. نرخی که می‌تواند هر برنامه اصلاحی و هر روند صعودی را تحت‌الشعاع قرار دهد و جریان نقدینگی را از بازار سرمایه دور کند. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر دولت به اصلاحات اقتصادی تن ندهد، بازار سهام توان رقابت با چنین نرخ بهره‌ای را نخواهد داشت.

فاطمه حاج علی