*فناوری و نوآوری چه جایگاهی در هلدینگ خلیجفارس دارد و چرا فناوری در این شرکت به یک ضرورت ساختاری تبدیل شده است؟
فناوری و نوآوری در هلدینگ خلیجفارس دارای جایگاهی راهبردی و بنیادی است و به یکی از ستونهای اصلی مدل کسبوکار شرکت تبدیل شده است. در یک صنعت پیچیده و رقابتی مانند پتروشیمی، ارتقای مستمر فناوری، بهبود فرایندها و توسعه محصولات نوین نهتنها ابزار افزایش بهرهوری، کاهش هزینه و بهبود کیفیت است، بلکه یک ضرورت ساختاری به شمار میآید تا هلدینگ بتواند در بازارهای داخلی و بینالمللی رقابتپذیر باقی بماند و تابآوری تولید را تضمین کند. ازاینرو، هلدینگ، زیرساختهای مدیریت فناوری، شبکههای تحقیقوتوسعه (R&D) و نظام نوآوری یکپارچه را در شرکتهای تابعه ایجاد کرده است تا جریان خلق ارزش فناورانه بهصورت سیستماتیک و مستمر نهادینه شود. نتایج این رویکرد در سال ۱۴۰۳ کاملاً مشهود است؛ اقدامهای فناورانه و نوآورانه در شرکتهای تولیدی زیرمجموعه منجر به افزایش بیش از ۲ میلیونتنی تولید مواد شیمیایی و پتروشیمیایی شد. افزون بر این، این اقدامها سبب ایجاد بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان افزایش درآمد شد که حدود ۸ درصد کل درآمد هلدینگ را شامل میشود. این آمار نشان میدهد، فناوری و نوآوری نهتنها موتور رشد و سودآوری شرکت است، بلکه به طور ملموس ارزش اقتصادی و عملیاتی هلدینگ را ارتقا داده و به یک ضرورت راهبردی و ساختاری در کل گروه تبدیل شده است.
*برای تبدیلشدن به معمار اکوسیستم نوآوری و فناوری صنعت پتروشیمی، هلدینگ چه مدل حکمرانی فناورانه را مدنظر دارد؟
هلدینگ خلیجفارس یک مدل حکمرانی فناورانه چندلایه، شبکهای و مأموریتمحور را دنبال میکند. در این مدل، نقش هلدینگ از یک «نهاد پشتیبان» به یک «نهاد راهبر و تنظیمگر اکوسیستم» ارتقایافته است. ما با طراحی ساختارهای یکپارچه سیاستگذاری فناوری، ایجاد نقشهراه تحول فناورانه، مدیریت سبد پروژههای اولویتدار و اتصال زنجیره پژوهش تا تجاریسازی، بهگونهای عمل میکنیم که نوآوری نه در یک شرکت، بلکه در کل گروه بهصورت هماهنگ و همافزا جریان یابد. این مدل به ما اجازه میدهد جهتگیری کلان، استانداردها و اولویتها را تعیین کنیم، اما درعینحال فضای آزاد و باز برای نوآوری در شرکتهای عملیاتی و مراکز فناور فراهم شود. در لایه دوم، این مدل حکمرانی مبتنی بر اکو سیستمسازی و همراستاسازی بازیگران است. به همین منظور، تعامل هدفمند با دانشگاهها، شرکتهای دانشبنیان، استارتآپها، مراکز تحقیقاتی و نهادهای سرمایهگذاری شکلگرفته و با ایجاد پلتفرمهای مشترک توسعه فناوری، مرکزیت نوآوری (Innovation Hub) و شبکههای تخصصی، فرایند خلق ارزش فناورانه از حالت جزیرهای خارج شده است. همچنین با توسعه ابزارهای تأمین مالی نوآوری، بهویژه سرمایهگذاری خطرپذیر، پیادهسازی نظام مدیریت داراییهای فکری و ایجاد مدلهای مشارکت صنعتی، هلدینگ نقش «تسهیلگر تحول» را ایفا میکند. هدف نهایی این حکمرانی آن است که خلیجفارس نه فقط درون شرکتهای خود، بلکه در مقیاس ملی و منطقهای، محور شکلگیری و رشد فناوریهای کلیدی صنعت پتروشیمی باشد.
*صنعت پتروشیمی، صنعتی سخت و پیچیده است که با قوانین و مقررات گرهخورده است، هلدینگ خلیجفارس چطور قصد دارد «تنظیمگری نرم» مبتنی بر داده و شبکهسازی فناورانه را ایجاد کند؟
هلدینگ خلیجفارس، رویکردی مبتنی بر تحلیل داده، استانداردسازی فرایندها و هوشمندسازی تصمیمگیری را دنبال میکند. در این مدل، بهجای مداخلههای دستوری و سخت، از سازوکارهای دادهمحور برای تشخیص گلوگاهها، پایش اثربخشی پروژههای فناورانه، مدیریت ریسک و سنجش عملکرد شرکتها استفاده میشود. ایجاد بسترهای یکپارچه داده، داشبوردهای هوشمند و سامانههای تحلیل پیشبینانه به هلدینگ امکان میدهد سیاستها را دقیقتر، منعطفتر و منطبق بر واقعیت عملیات تدوین کند؛ بهگونهای که با حفظ اختیارات شرکتهای عملیاتی، انسجام راهبردی کل گروه نیز تقویت شود.
در کنار این رویکرد دادهمحور، «تنظیمگری نرم» در گرو شبکهسازی گسترده فناورانه است. هلدینگ با ایجاد شبکه مشترک میان شرکتهای زیرمجموعه، مراکز تحقیقاتی، شرکتهای دانشبنیان و نهادهای سیاستگذار، نوعی هم تنظیمی
(co-regulation) را شکل میدهد که در آن استانداردها، اولویتها و قواعد همکاری بهصورت جمعی و چابک توسعه مییابند. پلتفرمهای اشتراک دانش، کمیتههای مشترک فناوری و سازوکارهای مشارکت باز، سبب میشود نوآوری در مقیاس بزرگ اتفاق بیفتد بدون آنکه با مقررات پیچیده و سخت روبهرو شود. هدف این است که هلدینگ خلیجفارس، باتکیهبر داده و شبکه، محیطی فراهم کند که در آن نوآوری «تشویق و تسهیل» شود، نه «محدود».
*آیا برنامهای برای تعریف چهارچوبهای یکپارچه در حوزه فناوری و نوآوری برای شرکتهای زیرمجموعه وجود دارد؟ این چهارچوب چطور به خلق ارزش جدید کمک میکند؟
این چهارچوب شامل تدوین نقشه راههای تخصصی فناوری، استانداردسازی فرایندهای تحقیقوتوسعه (R&D)، مدیریت پروژههای نوآورانه، نظام ارزیابی عملکرد، مدیریت داراییهای فکری و همچنین سازوکارهای تأمین مالی نوآوری است. هدف این چهارچوب آن است که همه شرکتهای زیرمجموعه باوجود تفاوتهای عملیاتی، در مسیر واحدی برای توسعه فناوری حرکت کنند، از منابع مشترک استفاده کنند و از تکرار هزینهها و پروژههای موازی جلوگیری شود. این یکپارچگی سبب میشود ظرفیتهای تحقیقاتی، امکانات آزمایشگاهی، شبکه تأمین، متخصصان و حتی فرصتهای همکاری خارجی در کل هلدینگ بهصورت همافزا به کار گرفته شوند.
*سیاست هلدینگ در تعامل با استارتاپها، دانشگاهها و شرکتهای دانشبنیان چگونه است و با چند شرکت همکاری دارد؟
سیاستی فعال، ساختاریافته و اکو سیستممحور است. هلدینگ با طراحی مدلهای مشارکت بلندمدت، ایجاد پلتفرمهای مشترک تحقیقوتوسعه (R&D)، تقویت برنامههای داخلیسازی و توسعه سرمایهگذاری فناورانه، تلاش میکند ظرفیتهای علمی و فناورانه کشور را به نیازهای واقعی صنعت متصل کند. یکی از مهمترین اقدامها در این حوزه، رویداد ملی پتروفن است که هرساله نیازمندیهای فناورانه شرکتهای تابعه را بهصورت شفاف در اختیار زیستبوم دانشبنیان کشور قرار میدهد. پتروفن درعمل پل ارتباطی میان صنعت و مراکز علمی، شرکتهای دانشبنیان و استارتاپهاست و با ارائه فرصتهای همکاری، به رفع موانع تولید و حرکت به سمت خودکفایی در صنعت پتروشیمی کمک میکند.
نتیجه این رویکرد در یک سال گذشته کاملاً قابلمشاهده است. هلدینگ خلیجفارس با بیش از ۳۰۰ شرکت دانشبنیان، فناور، استارتاپ و دانشگاهی همکاری فعال داشته و خروجی این تعاملات، داخلیسازی تجهیزات مکانیکال، برق و ابزاردقیق، کاتالیستها و مواد شیمیایی به ارزش نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این حجم از قراردادها و همکاریها نشان میدهد که هلدینگ از سطح خریدار فناوری فراتر رفته و نقش معمار و شریک اکوسیستم نوآوری کشور را ایفا میکند. استمرار برنامههایی مانند پتروفن و توسعه مدلهای مشارکت فناورانه، مسیر حرکت گروه را به سمت تقویت تولید داخلی، افزایش تابآوری و تحقق کامل اقتصاد دانشبنیان در صنعت پتروشیمی هموار کرده است.
*هماکنون مهمترین شکافهای نوآوری و فناوری در صنعت پتروشیمی چیست و هلدینگ چه نقشه راهی برای پُر کردن این شکافها تدوین کرده است؟
مهمترین شکافهای امروز در چند حوزه کلیدی دیده میشود. اول؛ فناوریهای پیشرفته فرایندی و کاتالیستی که بخش زیادی از مزیت رقابتی جهانی را تعیین میکنند، دوم؛ ضعف در توسعه تجهیزات هایتک و فناوریهای نوین ابزاردقیق و کنترل که بهرهوری و پایداری تولید را تحتتأثیر قرار میدهد و سوم؛ شکاف در دیجیتالیسازی، اتوماسیون پیشرفته و مدیریت داده که سبب میشود عملیات، نگهداشت و مدیریت زنجیره تأمین با استانداردهای روز دنیا فاصله داشته باشد. افزون بر این، صنعت در مواجهه با الزامات جدید زیستمحیطی و حرکت جهانی به سمت فناوریهای کمکربن، بازیافت شیمیایی و تولید سبز نیز نیازمند ارتقای جدی زیرساختهای فناورانه است. مجموعه این شکافها سبب میشود که رقابتپذیری بلندمدت صنعت تحتفشار قرار گیرد و ضرورت یک رویکرد تحولآفرین پررنگتر شود.
*خوداتکایی و توسعه استفاده از محصولات ساخت داخل در سالهای اخیر در هلدینگ چه رشدی داشته و چند درصد نیازهای هلدینگ از داخل تأمین میشود؟
این رویکرد بخشی از راهبرد کلان هلدینگ برای کاهش وابستگی به واردات، افزایش تابآوری تولید و توسعه زنجیره ارزش داخلی است. بااینحال، یکی از چالشهای اساسی در مسیر خودکفایی، دانشهای فنی فرایندی و لایسنسهای حوزه پتروشیمی است که به دلیل پیچیدگی تکنولوژیک و محدودیتهای دسترسی به فناوریهای پیشرفته، توسعه داخلی آنها نیازمند سرمایهگذاری و همکاری مستمر با بازیگران فناور و دانشگاهی است. نتایج این تلاشها در سالهای اخیر نشاندهنده رشد قابلتوجه خوداتکایی است، بهطوریکه هماکنون حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد نیازهای هلدینگ از داخل کشور تأمین میشود. این افزایش داخلیسازی نهتنها به صرفهجویی اقتصادی و کاهش ریسکهای زنجیره تأمین منجر شده، بلکه ظرفیتهای صنعتی و فناوری داخلی را تقویت کرده و مسیر حرکت هلدینگ به سمت توسعه پایدار و ایجاد ارزش افزوده ملی را هموار کرده است.
*رویکرد هلدینگ خلیجفارس در توسعه هوشمندسازی و تحول دیجیتال در شرکتهای زیرمجموعه چیست؟
رویکرد هلدینگ برایناساس است که دیجیتالسازی نباید محدود به یک یا چند پروژه جزئی باشد، بلکه باید بهصورت یکپارچه در کل زنجیره ارزش اعمال شود؛ از تولید و نگهداشت تا مدیریت زنجیره تأمین و کنترل کیفیت. به همین منظور، هلدینگ با توسعه پلتفرمهای دادهمحور، داشبوردهای هوشمند، سیستمهای پیشبینی و تحلیل پیشگیرانه و ابزارهای اتوماسیون پیشرفته، امکان تصمیمگیری سریع، دقیق و مبتنی بر داده را برای مدیران و تیمهای عملیاتی، فراهم میکند.
همچنین هلدینگ خلیجفارس در مسیر تحول دیجیتال به دنبال هماهنگی و همافزایی بین شرکتهای تابعه است. ایجاد استانداردهای مشترک داده، مدلهای عملیاتی یکپارچه، شبکههای دیجیتال داخلی و تبادل دانش فناورانه، سبب میشود که دستاوردهای دیجیتالسازی یک شرکت بهسرعت در سایر شرکتها نیز قابلبهرهبرداری باشد. این رویکرد نهتنها سبب افزایش کارایی و کاهش هزینهها میشود، بلکه نوآوری در محصولات و فرایندها، بهبود پایش و کنترل تولید و تسهیل توسعه فناوریهای آیندهنگر را نیز تقویت میکند و هلدینگ را به سمت صنعت پتروشیمی هوشمند و مقاوم در سطح ملی و منطقهای هدایت میکند.
*رویداد پتروفن چه نقشی در تکمیل معماری اکوسیستم نوآوری و فناوری هلدینگ دارد؟
رویداد ملی پتروفن بهعنوان یک بستر فعال تعامل میان صنعت و اکوسیستم دانشبنیان، نقشمحوری در تقویت جریان نوآوری در هلدینگ خلیجفارس ایفا میکند. در این رویداد، شرکتهای تابعه هلدینگ بهصورت شفاف نیازهای فناورانه خود را معرفی میکنند و فرصت همکاری با استارتآپها، شرکتهای دانشبنیان و دانشگاهها فراهم میشود. یکی دیگر از ابعاد مهم پتروفن، تشویق و ارزیابی نوآوریها از طریق جایزه نوآوری صنعت پتروشیمی است. شرکتها و تیمهای فناور بر اساس معیارهای تخصصی ارزیابی شده و دستاوردهایشان در حوزه فناوری و نوآوری برجسته میشود. این مدل جایزه محور سبب میشود انگیزه برای خلاقیت و توسعه فناوریهای جدید افزایش یابد، استانداردهای نوآوری تثبیت شود و فرهنگ نوآوری باز و رقابتی در صنعت پتروشیمی شکل گیرد. در نتیجه پتروفن نهتنها به رفع نیازهای فناورانه کمک میکند، بلکه به توسعه بلندمدت یک اکوسیستم نوآور و خود پایدار در کشور یاری میرساند.
*این رویداد چه دستاوردها و موفقیتهایی را برای شرکت محقق کرده است؟
این رویداد توانسته ارتباط مستقیم و مؤثر با زیستبوم دانشبنیان و فناور کشور برقرار کند و زمینه حل مسائل فناورانه واقعی شرکتهای تابعه را فراهم سازد. از طریق این تعامل، هلدینگ موفق شده پروژههای نوآورانهای را شناسایی و اجرا کند که به بهبود فرایندها، افزایش بهرهوری و کاهش وابستگی به فناوریهای خارجی منجر شده است. دستاورد دوم پتروفن، ترویج فرهنگ نوآوری و رقابت سالم میان شرکتها و فناوران است. با ارزیابی و اعطای جوایز نوآوری مبتنی بر مدل اختصاصی صنعت پتروشیمی، تیمها و شرکتهای فناور برای ارائه راهکارهای خلاقانه تشویق میشوند. این روند سبب میشود سطح استانداردهای فناوری ارتقا یابد، تجربه و دانش در اکوسیستم به اشتراک گذاشته شود و نوآوریهای جدید با سرعت بیشتری در زنجیره ارزش هلدینگ عملیاتی شوند. بهاینترتیب، پتروفن نهتنها یک رویداد فناورانه، بلکه یک ابزار راهبردی برای توسعه پایدار و خودتقویتکننده اکوسیستم نوآوری هلدینگ به شمار میرود.