به گزارش اکو اقتصاد، با وجود تداوم تورم بالا در اقتصاد ایران، بازار سهام برخلاف بازار کالاها و دارایی‌هایی مانند طلا، خودرو و مسکن، واکنش مستقیم و قدرتمندی به رشد سطح عمومی قیمت‌ها نشان نداده است. فعالان بازار سرمایه معتقدند دلیل اصلی این تفاوت، ماهیت ارزش‌گذاری سهام و فضای بی‌اعتمادی حاکم بر فعالیت‌های اقتصادی است.
سهام به‌طور معمول بر اساس فرمول «سود شرکت‌ها × ضریب ارزش‌گذاری» (P/E) قیمت‌گذاری می‌شود. گرچه طی یک سال گذشته بسیاری از شرکت‌های بورسی به دلیل رشد نرخ ارز، افزایش تورم و بالا رفتن ارزش جایگزینی دارایی‌ها، سودآوری بیشتری ثبت کرده‌اند، اما ضریب ارزش‌گذاری بازار به دلیل ریسک‌های بالا کاهش یافته است. به گفته تحلیلگران، زمانی که نرخ بهره سنگین، سیاست‌گذاری‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، و بی‌ثباتی اقتصادی وجود داشته باشد، P/E بازار فشرده می‌شود و اجازه نمی‌دهد رشد سودها به همان نسبت در قیمت سهام منعکس شود.
از سوی دیگر، بازار سهام ایران در سال گذشته تا حد زیادی «آینده‌نگرانه» رفتار می‌کرد؛ به‌طوری‌که بسیاری از فعالان اعتقاد داشتند بورس در آن زمان بخش قابل توجهی از تورم آینده، رشد احتمالی دلار و افزایش سود شرکت‌ها را پیش‌خور کرده بود. ارزش دلاری بازار در مقطعی افزایش یافته و ریسک‌های سیستماتیک نسبتاً کمتر بودند. همین عوامل موجب شده بود سرمایه‌گذاران در آن دوره با خوش‌بینی بیشتری معامله کنند و قیمت‌ها جلوتر از واقعیت حرکت کنند.
اما در سال جاری فضای بازار به طور کامل تغییر کرده است. افزایش نااطمینانی سیاسی و اقتصادی، تشدید ریسک‌های بین‌المللی، و سیاست‌های اقتصادی غیرقابل‌پیش‌بینی، باعث شده بازار تنها بر اساس واقعیت‌های فعلی قیمت‌گذاری کند و دیگر به سناریوهای خوش‌بینانه آینده وزن ندهد. همین موضوع بزرگ‌ترین مانع جهش قیمتی بورس در دوره تورمی اخیر بوده است.
کارشناسان همچنین به کیفیت پایین نقدینگی بازار اشاره می‌کنند؛ نقدینگی‌ای که برخلاف رشد اسمی، عمق ندارد و توان هدایت بازار به سمت یک روند بلندمدت را ندارد. حجم معاملات روزانه در بسیاری از نمادها پایین است و جریان ورودی پول حقیقی همچنان منفی یا بسیار محدود است. این شرایط به‌ویژه برای بازار سهام که نیازمند نقدینگی پایدار و گسترده است، یک مانع جدی محسوب می‌شود.
رشد کوتاه‌مدت بازار در ۴۰ روز نخست پاییز نیز تحت تأثیر عوامل بنیادی نبوده و بیشتر ناشی از اسنپ‌بک قیمت‌ها پس از فشار فروش سنگین تابستان بوده است. به همین دلیل، این رشد نتوانسته جریان نقدینگی بزرگی را جذب کند و یک روند پایدار بسازد.
بنابراین اگر فضای اطمینان در اقتصاد تقویت شود، همان سودهای رشد‌کرده، همان دلار ۱۱۰ هزار تومانی و همان ارزش‌های جایگزینی بالای شرکت‌ها می‌تواند موتور محرک یک روند صعودی پایدار در بورس باشد. اما تا زمانی که ریسک‌های سیاستی، نرخ بهره بالا و کمبود نقدینگی ادامه دارد، بازار سهام همچنان با احتیاط حرکت خواهد کرد.
فاطمه حاج علی