به گزارش اکو اقتصاد، صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر به عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد کشور نقش‌آفرینی کرده است، اما این صنعت باوجود تحریم‌های بین‌المللی و چالش‌های داخلی همچنان با موانعی جدی از جمله کمبود خوراک مواجه است.
با این حال، آمارها نشان می‌دهد تولید و صادرات محصولات پتروشیمی در ماه‌های گذشته روندی رو به رشد داشته و فعالان این صنعت توانسته‌اند بخشی از فشارها را مدیریت کنند.
بر اساس اعلام شرکت ملی صنایع پتروشیمی، از ابتدای امسال تا پایان مردادماه حدود ۳۲ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید شده است. از این میزان، ۱۳ میلیون تن به ارزش ۵.۵ میلیارد دلار به بازارهای جهانی صادر شده و هفت میلیون تن دیگر نیز به ارزش حدود چهار میلیارد دلار در بازار داخلی به فروش رسیده است. این عملکرد در شرایطی ثبت شده که بخش قابل توجهی از ظرفیت اسمی این صنعت به دلیل کمبود خوراک همچنان بلااستفاده باقی مانده است.
حسن عباس‌زاده، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، کمبود خوراک را اصلی‌ترین چالش این صنعت عنوان کرده و گفته است حدود ۲۲ درصد ظرفیت نصب‌شده پتروشیمی‌ها بلااستفاده مانده است. به گفته او، در حال حاضر تنها ۴.۵ درصد از کل گاز تولیدی کشور به پتروشیمی‌ها اختصاص دارد، در حالی که مصرف خانگی بیش از ۴۷ درصد و نیروگاه‌ها حدود ۲۴ درصد از منابع گازی را به خود اختصاص می‌دهند. این موضوع سبب شده برنامه‌های متعددی برای جمع‌آوری گازهای مشعل و بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های مختلف اجرا شود تا خوراک بیشتری برای واحدهای پتروشیمی تأمین گردد.
صنعت پتروشیمی ایران در کنار این محدودیت‌ها با تحریم‌های خارجی نیز دست و پنجه نرم می‌کند. محدودیت‌های بانکی و تجاری صادرات محصولات را دشوار کرده، اما با وجود این، شرکت‌های ایرانی موفق شده‌اند بازارهایی در آسیا و آفریقا را هدف قرار دهند. به گفته عباس‌زاده، توسعه بازار و افزایش تنوع مشتریان از جمله اولویت‌های این صنعت بوده و اقدام‌های مهمی در زمینه صادرات به کشورهای آفریقایی و همچنین هند صورت گرفته است.
در حوزه توسعه ظرفیت نیز اقدام‌های گسترده‌ای در جریان است. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، تا سال ۱۴۰۴ مجموعاً ۱۵ طرح تولیدی، چهار طرح تأمین خوراک، سه طرح سرویس جانبی و چهار طرح زیرساختی به بهره‌برداری می‌رسد. تاکنون شش طرح تکمیل شده و آماده افتتاح رسمی است که از جمله آنها می‌توان به فاز نخست جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون و چند مجتمع تولیدی جدید اشاره کرد. سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده برای این طرح‌ها بالغ بر شش میلیارد دلار است و با بهره‌برداری کامل از آنها، حدود ۹.۸ میلیون تن به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور افزوده خواهد شد.
کارشناسان معتقدند استمرار رشد تولید در صنعت پتروشیمی نیازمند سیاستگذاری دقیق برای تأمین خوراک، بهینه‌سازی مصرف انرژی و توسعه بازارهای صادراتی است. همچنین سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی و حرکت به سمت پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند بخشی از چالش‌های موجود را کاهش دهد.
با توجه به سهم بالای صنعت پتروشیمی در صادرات غیرنفتی و نقش آن در تأمین ارز کشور، تداوم رشد این بخش اهمیت ویژه‌ای برای اقتصاد ایران دارد. با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی، آمارهای موجود نشان می‌دهد صنعت پتروشیمی توانسته جایگاه خود را به عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد حفظ کند و در مسیر توسعه ظرفیت‌ها و بازارهای جدید حرکت نماید.
زهرا مالمیر