به گزارش اکو اقتصاد، آمارهای تازه از تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد که صادرات غیرنفتی کشور طی ماه‌های اخیر با کاهش محسوسی روبه‌رو شده و همزمان واردات روند صعودی داشته است؛ موضوعی که منجر به منفی شدن تراز تجاری و افزایش فشار بر منابع ارزی کشور شده است. کارشناسان این روند را هشداردهنده می‌دانند و از احتمال تشدید چالش‌های ارزی و تورمی سخن می‌گویند.
گزارش‌های اقتصادی منتشرشده در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که عملکرد صادرات غیرنفتی ایران با افت قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. بنا بر این داده‌ها، ارزش صادرات غیرنفتی کشور نسبت به دوره‌های مشابه سال قبل کاهش یافته، در حالی که واردات در همین بازه با رشد همراه بوده است. این اختلاف روند، تراز تجاری کشور را مجدداً منفی کرده؛ وضعیتی که پیش‌تر نیز در سال‌های تورمی و دوره‌های فشار خارجی مشاهده شده بود.
کارشناسان معتقدند مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی در شکل‌گیری این شرایط نقش داشته‌اند. از یک‌سو محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و سختی‌های انتقال ارز، مانع توسعه صادرات شده و بسیاری از صادرکنندگان را با مشکل بازگشت ارز و نقل‌وانتقال بانکی روبه‌رو کرده است. از سوی دیگر، کاهش ظرفیت تولید برخی صنایع به دلیل کمبود مواد اولیه، فرسودگی تجهیزات یا افزایش هزینه‌های تولید، صادرات کالاهای صنعتی و فرآوری‌شده را محدود کرده است.
در بخش واردات، افزایش تقاضا برای کالاهای واسطه‌ای و مصرفی، در کنار نبود برنامه مشخص برای مدیریت ثبت سفارش‌ها، موجب رشد ورود کالا به کشور شده است. برخی تحلیلگران می‌گویند افزایش نرخ ارز نیز باعث شده تا تاجران برای جلوگیری از گران‌تر شدن آینده کالاها، خریدهای پیش‌دستانه انجام دهند و همین موضوع به بالا رفتن حجم واردات کمک کرده است.
منفی شدن تراز تجاری برای اقتصاد کلان پیامدهای مهمی دارد. نخست اینکه فشار بر بازار ارز افزایش می‌یابد، زیرا منابع ارزی حاصل از صادرات کاهش و نیاز ارزی برای واردات افزایش پیدا می‌کند. این وضعیت می‌تواند منجر به نوسانات بیشتر نرخ ارز شود. علاوه بر آن، کاهش صادرات غیرنفتی به معنای افت درآمد ارزی پایدار و غیرتحریمی است؛ درآمدی که در شرایط محدودیت نفت، اهمیت آن دوچندان می‌شود.
اقتصاددانان تأکید می‌کنند که اگر این روند ادامه یابد، کشور با چالش‌های بزرگ‌تری در حوزه ارز، تورم و تولید روبه‌رو خواهد شد. آن‌ها راهکارهایی مانند ثبات‌بخشی به سیاست‌های ارزی، حمایت از صنایع صادرات‌محور، تسهیل بازگشت ارز، و کاهش وابستگی وارداتی را ضروری می‌دانند.
زهرا مالمیر