به گزارش اکو اقتصاد، در روزهای اخیر، زمزمه‌های تازه‌ای از تلاش صنعت پتروشیمی برای تغییر فرمول قیمت‌گذاری خوراک گازی به گوش می‌رسد؛ فرمولی که سال‌هاست محل مناقشه میان تولیدکنندگان، دولت و نهادهای قانون‌گذار بوده است.
بر اساس اطلاعات رسیده، انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با همراهی مجلس و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در حال مذاکره با وزارت نفت است تا «هاب‌های اروپایی» از محاسبات قیمت خوراک حذف شوند — تصمیمی که می‌تواند معادلات سودآوری شرکت‌های بزرگ پتروشیمی را به‌طور چشمگیری تغییر دهد.
فرمول فعلی قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، میانگینی از قیمت گاز در چند هاب معتبر جهانی از جمله هنری‌هاب آمریکا، آلبرتا کانادا، TTF هلند و NBP بریتانیا است. در حالی که این شاخص‌ها در سال‌های اخیر به دلیل بحران انرژی در اروپا جهش‌های سنگینی را تجربه کرده‌اند، وابستگی قیمت خوراک ایران به آن‌ها، باعث افزایش غیرمنطقی هزینه تولید برای شرکت‌های داخلی شده است.
حذف هاب‌های اروپایی و تمرکز بر منابع منطقه‌ای یا داخلی، می‌تواند قیمت گاز را تا ۳۰ درصد کاهش دهد و موقعیت رقابتی صنعت پتروشیمی ایران را در بازار جهانی بهبود بخشد. این تغییر، به‌ویژه برای واحدهایی که سهم بالایی از هزینه‌هایشان مربوط به خوراک است، مانند متانول‌سازها و اوره‌سازها، حیاتی به نظر می‌رسد.
یکی از مدیران باسابقه صنعت پتروشیمی در گفت‌وگو با یک رسانه تخصصی اظهار کرد: در حالی که کشورهای منطقه مانند عربستان و قطر خوراک را با قیمت‌های یارانه‌ای یا منطقه‌ای محاسبه می‌کنند، ایران هنوز از شاخص‌های بازارهای دور اروپا استفاده می‌کند. این مسئله باعث شده محصولات ما در بازار جهانی قدرت رقابت کمتری داشته باشند.
به گفته‌ی او، بحران انرژی سال ۲۰۲۲ در اروپا موجب شد قیمت گاز در هاب TTF تا بیش از ۶۰ دلار در هر میلیون BTU افزایش یابد، در حالی که متوسط قیمت منطقه‌ای در خاورمیانه کمتر از ۱۰ دلار بود. در چنین شرایطی، تکیه بر هاب‌های اروپایی عملاً به زیان تولیدکنندگان داخلی تمام شده است.
از منظر کلان، اصلاح فرمول قیمت خوراک نه‌تنها بر صورت‌های مالی شرکت‌های پتروشیمی اثر می‌گذارد، بلکه بر زنجیره صنایع پایین‌دستی نیز تأثیر قابل توجهی خواهد داشت. بسیاری از صنایع داخلی – از کود شیمیایی تا محصولات پلیمری – مستقیماً از پتروشیمی‌ها خوراک یا مواد اولیه دریافت می‌کنند و هرگونه کاهش هزینه در سطح بالا، می‌تواند به بهبود رقابت‌پذیری در سطح کل زنجیره منجر شود.
در مقابل، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که حذف هاب‌های اروپایی نباید منجر به تعیین قیمتی غیرواقعی شود. آن‌ها تأکید دارند که ایران باید فرمولی پایدار و شفاف طراحی کند تا از نوسانات سیاسی و تصمیمات مقطعی مصون بماند. به باور آنان، قیمت‌گذاری منطقی و قابل پیش‌بینی، مهم‌ترین عامل برای جذب سرمایه جدید در صنعت پتروشیمی است.
برآوردها نشان می‌دهد در صورت اجرای این تغییر، حاشیه سود خالص شرکت‌های پتروشیمی بورسی ممکن است بین ۵ تا ۱۰ درصد افزایش یابد و انگیزه صادرات نیز تقویت شود. با این حال، هنوز وزارت نفت موضع رسمی خود را در این زمینه اعلام نکرده است.
در نهایت، سرنوشت این پیشنهاد در گرو تصمیم‌گیری مشترک میان دولت و مجلس خواهد بود. اگر اصلاح فرمول قیمت خوراک تصویب شود، می‌تواند نقطه عطفی در سیاست انرژی کشور و فرصتی تازه برای بازگشت رقابت‌پذیری به یکی از سودآورترین صنایع ایران باشد، صنعتی که همواره نقشی کلیدی در ارزآوری، اشتغال و توسعه منطقه‌ای ایفا کرده است.
فاطمه حاج علی