به گزارش اکو اقتصاد، این هشدار به معنای نادیده گرفتن زنجیره ارزش پایین‌دستی و تنوع تولید است؛ مسأله‌ای که می‌تواند در بلندمدت آسیب‌های جدی به پایداری و سودآوری صنعت وارد کند.
طی سال‌های اخیر، بسیاری از طرح‌های جدید پتروشیمی با هدف تولید پروپیلن یا مشتقات اولیه آن تعریف شده‌اند، چرا که این محصولات بازار قابل قبولی دارند و بازگشت سرمایه آنها نسبتاً سریع‌تر است. اما کارشناسان معتقدند اتکای بیش از اندازه به این محصولات، صنعت را در برابر نوسانات قیمت جهانی و تغییرات تقاضا آسیب‌پذیر می‌کند. تجربه جهانی نشان داده است که کشورهایی مانند عربستان، کره جنوبی و سنگاپور، موفقیت خود را مدیون حرکت از تولید محصولات پایه‌ای به سمت محصولات با ارزش افزوده بالا مانند رزین‌ها، ترکیبات شیمیایی خاص و فرآورده‌های نهایی بوده‌اند.
در شرایط فعلی، ایران سالانه میلیاردها دلار محصولات پایه پتروشیمی صادر می‌کند اما بخش قابل توجهی از ارزش افزوده این محصولات در کشورهای واردکننده ایجاد می‌شود. به‌عبارت دیگر، ایران «خوراک ارزان می‌دهد و سود اصلی در جای دیگری ایجاد می‌شود». اگر همین رویکرد ادامه یابد، با کوچک‌ترین نوسان در قیمت‌های جهانی، بازار ایران دچار شوک خواهد شد و بازگشت سرمایه پروژه‌ها به خطر می‌افتد.
علاوه بر این، تمرکز روی محصولات محدود باعث رقابت داخلی شدید بین تولیدکنندگان همان محصول و کاهش حاشیه سود می‌شود. در مقابل، ورود به حوزه پایین‌دستی، تنوع بازار و ایجاد فرصت‌های صادراتی جدید را فراهم می‌کند. این امر همچنین منجر به ایجاد اشتغال بیشتر و توسعه صنایع مکمل می‌شود؛ موضوعی که از منظر توسعه منطقه‌ای نیز حائز اهمیت است.
برای تغییر این مسیر، سیاست‌گذاران باید مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ را دنبال کنند؛ از جمله مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های پایین‌دستی، تسهیل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان. علاوه بر این، باید نقشه راه مشخصی برای تنوع سبد محصولات پتروشیمی تدوین شود تا سرمایه‌گذاران به سمت طرح‌هایی با ارزش افزوده بالاتر سوق پیدا کنند.
اگر صنعت پتروشیمی ایران بخواهد جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت کند، عبور از توسعه تک‌محصولی و حرکت به سمت زنجیره ارزش اجتناب‌ناپذیر است. تداوم روند فعلی نه تنها فرصت‌های رشد را محدود می‌کند، بلکه می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، سودآوری و ثبات این صنعت کلیدی را تهدید نماید.
زهرا مالمیر