به گزارش اکو اقتصاد، ارزش دلاری حجم نقدینگی ایران بار دیگر به محدوده کف تاریخی خود برگشته و در فروردین ۱۴۰۴ به حدود ۱۰۸ میلیارد دلار رسیده است؛ عددی که بسیار نزدیک به میانگین حداقلی ۱۱۰ میلیارد دلار و کف بحرانی ۱۰۱ میلیارد دلاری شهریور ۱۳۹۹ است. به گفته این مجموعه، تداوم قرار گرفتن این شاخص در سطوح پایین، نشانه‌ای از فشار مزمن بر ریال و احتمال همراهی مجدد رشد دلار با رشد نقدینگی است.
در این گزارش، «ارزش دلاری نقدینگی» به‌عنوان یک ابزار تحلیلی کلیدی برای ارزیابی ثبات ریال معرفی شده است؛ شاخصی که حجم نقدینگی ریالی را با نرخ ارز تعدیل کرده و عملاً نشان می‌دهد کل پول موجود در اقتصاد ایران، اگر به دلار تبدیل شود، چه ارزشی دارد. کاهش مستمر این عدد، به معنای آن است که پول ملی با سرعتی بیشتر از رشد حجم نقدینگی در حال از دست دادن قدرت خرید خود در مقیاس جهانی است و این روند معمولاً با افت اعتماد، افزایش خروج سرمایه و تشدید نوسانات ارزی گره می‌خورد.
بر اساس این تحلیل، مسیر ارزش دلاری نقدینگی از سال ۱۳۹۷ به سه فاز تقسیم می‌شود. در فاز نخست، یعنی دوره پیش از بحران ارزی، این شاخص با شیبی صعودی تا رکورد ۳۵۹ میلیارد دلار بالا رفت. ثبات نسبی نرخ ارز پس از برجام و ورود درآمدهای ارزی، در حالی ادامه داشت که رشد نقدینگی داخلی پرشتاب باقی مانده بود. پارسیس‌تحلیل این دوره را مصداق «بیش‌ارزش‌گذاری ریال» و انباشت انرژی برای یک جهش ارزی توصیف می‌کند.
فاز دوم با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها آغاز شد. محدود شدن درآمدهای نفتی از یکسو و جهش انتظارات تورمی از سوی دیگر، زمینه سقوط ناگهانی ارزش دلاری نقدینگی را فراهم کرد. اتخاذ سیاست ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و فرصت‌های آربیتراژ ناشی از آن، به گفته گزارش، فشار بر ذخایر ارزی و بی‌اعتمادی عمومی را تشدید کرد؛ به‌طوری‌که این شاخص از اوج ۳۵۹ میلیارد دلار به حدود ۱۲۳ میلیارد دلار در مهر و آبان ۱۳۹۷ فرو ریخت.
از سال ۱۳۹۸ به بعد، اقتصاد وارد فاز سوم شده است؛ دوره‌ای که در آن ارزش دلاری نقدینگی حول یک «نُرمال جدید» نوسان می‌کند. میانگین این دوره حدود ۱۴۵ میلیارد دلار برآورد شده و برای آن یک باند آماری بالا در سطح ۱۶۷ میلیارد و یک باند پایین در سطح ۱۲۲ میلیارد دلار تعریف شده است. نزدیک شدن شاخص به باند بالا معمولاً با دوره‌های آرامش نسبی در بازار ارز همزمان بوده، اما حرکت به سمت باند پایین یا عبور از آن، هر بار سیگنال فشار سنگین بر ریال و زمینه‌ساز جهش بعدی نرخ ارز بوده است.
کاهش اخیر شاخص به محدوده نزدیک کف کانال، هشداری است مبنی بر اینکه بدون تغییر معنادار در متغیرهای بنیادین از جمله انقباض رشد پولی، کاهش انتظارات تورمی و افزایش پایدار عرضه ارز خارجی ریال همچنان در معرض تضعیف قرار دارد. این گزارش نتیجه می‌گیرد که در شرایط فعلی، «رشد دلار همراه با رشد حجم پول» سناریوی محتمل‌تری است و سیاست‌گذار برای شکستن این هم‌حرکتی، ناگزیر از اصلاحات عمیق در جبهه پولی و ارزی خواهد بود.