به گزارش اکو اقتصاد، در حالی‌که ایران طی یک دهه گذشته ظرفیت فولاد خام خود را به‌طور چشمگیری افزایش داده، کمبود کنسانتره و سنگ‌آهن فرآوری‌شده اکنون به مهم‌ترین تهدید زنجیره فولاد کشور تبدیل شده است؛ بحرانی که اگر چاره‌جویی فوری نشود، می‌تواند تولید فولادسازان بزرگ را کاهش داده و طرح‌های توسعه‌ای را متوقف کند.
گزارش‌های صنعتی نشان می‌دهد شکاف میان ظرفیت نصب‌شده فولاد و ظرفیت واقعی تولید خوراک اولیه (کنسانتره و گندله) در سال‌های اخیر به‌طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. ایران با وجود برخورداری از ذخایر قابل توجه سنگ‌آهن، طی سال‌های گذشته به دلیل رشد سریع‌تر فولادسازی نسبت به بخش معدن، با «عدم توازن زنجیره» روبه‌رو شده است؛ موضوعی که اکنون در قالب کمبود خوراک خود را نشان داده است. بسیاری از فولادسازان بزرگ و متوسط در ماه‌های اخیر با افت تحویل کنسانتره مواجه شده‌اند و برخی واحدهای احیا مجبور شده‌اند برنامه تولید خود را تعدیل کنند.
بر اساس داده‌های رسمی، ظرفیت اسمی تولید فولاد خام کشور از مرز ۳۰ میلیون تن عبور کرده، اما ظرفیت فرآوری سنگ‌آهن در برخی حلقه‌ها کمتر از نیاز واقعی است. این در حالی است که طرح‌های توسعه‌ای فولادسازان برای رسیدن به ظرفیت ۵۵ میلیون تن، نیاز به افزایش جدی تولید کنسانتره دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر تأمین خوراک پایدار برای واحدهای گندله‌سازی تضمین نشود، نه تنها توسعه فولاد با اختلال همراه می‌شود، بلکه صادرات نیز در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
یکی از چالش‌های اصلی، کاهش کیفیت سنگ‌آهن استخراجی در معادن قدیمی و نیاز روزافزون به سرمایه‌گذاری در اکتشافات عمیق‌تر است. معادن فعلی به دلیل سال‌ها برداشت مداوم، با کاهش عیار مواجه شده‌اند و برای تبدیل سنگ‌آهن کم‌عیار به کنسانتره باکیفیت، تجهیزات جدید و فناوری‌های نوین ضروری است. علاوه بر این، فرسودگی ماشین‌آلات معدنی و محدودیت‌های انرژی در فصل‌های اوج مصرف، سرعت استخراج و فرآوری را کاهش می‌دهد.
در واکنش به این وضعیت، وزارت صمت و ایمیدرو برنامه‌هایی برای توسعه اکتشافات جدید، راه‌اندازی طرح‌های کنسانتره‌سازی در شرق و جنوب‌شرق کشور و احیای معادن کوچک مقیاس اعلام کرده‌اند. همچنین قرار است همکاری نزدیک‌تری میان فولادسازان و معدن‌کاران شکل گیرد تا تأمین پایدار خوراک تضمین شود.
با وجود این اقدامات، فعالان صنعت معتقدند حل بحران کمبود کنسانتره به زمان، سرمایه‌گذاری سنگین و به‌روزرسانی فناوری نیاز دارد. اگر سرعت توسعه معادن با سرعت توسعه فولاد هم‌راستا نشود، زنجیره ارزش فولاد ایران در سال‌های آینده همچنان با ریسک کمبود خوراک و کاهش تولید روبه‌رو خواهد بود؛ خطری که می‌تواند اهداف صادراتی و جایگاه ایران در بازار جهانی فولاد را تحت تأثیر قرار دهد.
زهرا مالمیر